Vincent van Gogh

Vincent Willem van Gogh, 30 Mart 1853’te Hollanda’nın Groot Zundert kasabasında doğdu. Bölge papazı Theodorus van Gogh ile Anna Cornelia’nın altı çocuğundan ilkiydi. Vincent, doğumundan bir yıl önce ölü doğan kardeşinin adını almıştı. Bundan dolayı bütün çocukluğu boyunca yitirilmiş durumdaki başka birinin yerini dolduruyormuş duygusuna kapılmıştı. Okuma çağına gelince Groot Zundert köy okuluna, sonra da Zevenbergen’de yatılı okula yazıldı. Ortaokul için yatılı olarak Tilburg’a geçti. 1868’de eğitimini yarıda bırakarak Groot Zundert’e geri döndü.

1869’da amcası Cent aracılığıyla Paris merkezli sanat simsarı Goupil şirketinin Lahey’deki şubesinde çalışmaya başladı. Burada sanat yapıtlarının reprodüksiyonlarını satıyor, boş zamanlarında şehrin müzelerini geziyordu. 1873’te şirketin Brüksel ve Londra galerilerine gönderildi. Londra’da bir yıl çalışarak ilk çizimlerini yaptı. Ev sahibinin kızı Ursula Layer’e aşık oldu. Ursula’nın karşılık vermemesi, üzüntüden bunalıma girmesine neden oldu. Londra’daki yaşamı içine kapanık, işine karşı ilgisiz ve dini konularda çok okuyarak geçti. 1875’te Goupil şirketinin Paris şubesine atandı. İşe ilgisizliğinin devam etmesi işveren ile arasını açtı ve 1876’da Goupil’den ayrıldı.

Londra yakınlarındaki Ramsgate’te ve Londralı işçilerin yaşadığı mahallelerden Isleworth’de yedek öğretmen olarak çalıştı. Dine karşı olan eğilimi nedeniyle öğretmenlikten istifa ederek metodist bir rahibin yanında gönüllü vaiz ve öğretmen olarak görev yaptı. Kendini yoksul insanların kurtarılmasına adamaya kararlıydı. Yağmur, çamur, kar demeden aylarca aralıksız çalışma hem ruhen hem bedenen hastalanmasına yol açtı. 1876 Noel’inde Etten’deki ailesinin yanına geçti. Birkaç ay Dordrecht’teki bir kitapçıda çalıştı. Dinle ilgili bir meslek istediğinden teoloji okumak için Amsterdam’a gitti. Amcası Johannes’in yanında kalarak üniversite giriş sınavlarına hazırlanmaya başlasa da vazgeçerek ailesinin yanına döndü.

1878’de üç ayını Brüksel’de Flaman Hristiyan okulunda geçirdi. Rahiplik yapmak için Belçika’nın Fransa sınırı yakınlarındaki bir madencilik bölgesi olan Borinage’a gitti. Kömür maden işçileri arasında vaiz olarak çalışmaya başladı. Yoksulluk içinde yaşıyor, hastaları ziyaret ediyor ve madencilere İncil’den bölümler okuyordu. 1879’da aynı bölgedeki Wasmes’te vaiz olarak çalışmaya ve aynı hayatı sürdürmeye devam etti. Vaizlik mesleğine uygun olmadığı gerekçesiyle işine son verilince yine bir madencilik bölgesi olan Cuesmes’e geçerek gönüllü vaizlik yapmaya başladı. Yoksulluk içinde yaşamasına karşın yoksullara ve hastalara yardım edebilmek için çabalıyordu. Çok okuyor ve resme olan ilgisi gün geçtikçe artıyordu. Fakat bu yoğun tempo hastalanmasına neden oldu. Misyonerliği bırakıp ailesinin yanına geçmek zorunda kaldı.

1880’de madencilerin ve yaşadıkları ortamın pek çok resmini yaptı. Ressam olarak hayatına devam etmeye karar vermişti. Goupil’de çalışan kardeşi Theo ve Lahey’deki kuzeni ressam Anton Mauve’un da destekleriyle Sanat akademisinde anatomi ve perspektif dersleri almak üzere Brüksel’e taşındı. Burada Hollandalı ressam Anton van Rappard ile tanıştı ve dostluk kurdu. İlk çalışmaları ayrıntı eskizleri ve kendine yakın bulduğu Jean François Millet’den esinlendiği çizimler oldu.

Hollanda Yılları

1881’de ailesinin yanına döndü. Bir dul olan kuzeni Kee Vos-Stricker’a aşık olmuştu. Karşılıksız kalan bu aşk çekeceği derin acıların başlangıcı olmuştu. Kee'ye olan tutkusunu ailesine kanıtlamak için elini lamba alevinde yakmıştı. Kee'den vazgeçmeyi reddetme inadı ailesi ile olan uyuşmazlığını gün geçtikçe yoğunlaştırmış ve bir kez daha ailesinden ayrılmasına neden oldu.

1881 Kasım’ında Lahey’e taşındı. 1882’nin ilk aylarında ressam kuzeni Mauve ile aynı semtte yaşamaya başladı. Mauve’dan resim teknikleri öğreniyordu. Birlikte çalıştıkları birkaç aydan sonra araları bozuldu. Bu dönemde hayatında çok önemli bir yeri olacak Clasina Maria “Sien” Hoornik ile tanıştı. Sien beş yaşında kızı ile yaşamakta ve hamileydi. Onu evine alarak birlikte yaşamaya başladı. Van Gogh Sien’in yeni doğan erkek çocuğunun da bakımını üstlendi. Ailesi ve dostları bu ilişkiye karşı çıkmış ve ayrılması yönünde sürekli baskı yapıyorlardı. Theo’nun telkinleriyle bir yıldır birlikte yaşadığı Sien’den ayrıldı.

Lahey'den ayrılarak Hollanda’nın kuzeyindeki Drente'de bir kaç ay geçirdikten sonra 1883 Aralık’ta iki yılını geçireceği Nuenen'deki ailesinin yanına döndü. Ailesi ona destek olabilmek için eve yakın bir atölye tutmuştu. Margot Begemann adlı komşu kızı ile ilişki yaşamaya başladı. İki ailenin karşı çıkması ve kızın intihara teşebbüsü yüzünden bu aşk macerası da sona erdi. Bu dönemde genellikle karanlık renklerin hakim olduğu 200 kadar resim yaptı. Köylüler, dokumacılar ve manzara konuları üzerinde çalışmıştı.

Van Gogh 1885 Mayıs’ında ilk dönem yapıtlarını temsil eden ve Hollanda döneminin başyapıtı olarak görülen “Patates Yiyenler” tablosunu yaptı. Aynı yıl babası Theodorus van Gogh’un ölümüyle sarsıldı. Neunen’deki yaşam koşullarının güçleşmesi sebebiyle kasımda Anvers’e taşındı. Kardeşi Theo’nun yardımıyla küçük bir tavan arası tuttu. Bu dönemde müzeleri gezdi ve barok sanatın büyük ustası Peter Paul Rubens’in yapıtlarını görüp etkilendi. Etkisi ilerideki resimlerinde görülecek olan süslemeci, çok renkli biçemine önayak olan Japon ahşapbaskılarla tanıştı. Güzel Sanatlar Okulu'na yazılmasına rağmen akademik öğretim yöntemleriyle uyuşamadığı için kısa sürede ayrıldı.

-Paris-

Şubat 1886’da Paris’e gitti. 1888’e kadar iki yıl boyunca kardeşi Theo ile yaşadı. Ressam Fernand Cormon’un atölyesinde eğitim almaya başladı. İlk dönem resimlerindeki işçi, köylü konularından burada gördüğü eğitim sırasında uzaklaştı. Henri de Toulouse-Lautrec ve Emile Bernard’la olan dostluğu da bu atölyede başladı. Paris’te bu dönemde izlenimcilik akımının son dönemleri yaşanırken yeni izlenimciliğin ilk adımları atılmıştı. Van Gogh, Theo aracılığıyla Paul Gauguin, izlenimciliğin ustası Camille Pissarro ve diğer izlenimcilerle; Puantilist (noktacı) stilin ustaları Georges Seurat ve Paul Signac’la tanıştı. Signac ile yakın arkadaş olmuş ve noktacı tarzın etkisinde resimler yapmıştı. Bu dönemde genel olarak vazoda çiçek konularını işlemiş ve portre üzerine de yoğunlaşmıştı. Japon ahşapbaskılardan aldığı ilhamla yaptığı “Père Tanguy” portresi Paris döneminin simgesi sayılabilecek nitelikte bir eserdi. Paletindeki renkler canlanmaya başlamış, renk kullanımı ve fırça hakimiyeti artık özgün kimliğinin göstergesi olmuştu.

-Arles-

Van Gogh Paris’te geçirdiği iki yılın ardından 20 Şubat 1888’de Güney Fransa’daki Arles’a taşındı. Üç ay kadar kalacağı Carrel Otel-Restoran’da bir oda kiraladı. Yepyeni umutlarla doluydu. Uzakdoğu kültürüne ilgisi artmış ve Japon manzaralarını andıran çiçek ve ağaç resimleri yapmaya başladı. Arles’ın en güneyindeki kanala sık sık giderek Langlois Köprüsü'nün iki ayrı resmini yaptı.

Mayısta Café de la Gare’in üst katında bir odaya geçti. Aynı zamanda Lamartine Alanı'ndaki dört odalı Sarı Ev'i kiralayarak atölye olarak kullanmaya başladı.

Haziranda Saintes Marie de la Mer köyüne yaptığı bir haftalık gezi sonrası tekneler üzerine çalışmaya başladı.

Ağustos ayı boyunca Paris’teki resimlerinde görünen Ayçiçekleri temasını olgunlaştırarak başyapıt olacak eserlerini ortaya koydu.

Eylülde uzun süredir sanatçıların buluşma merkezi olmasını düşlediği Sarı Ev’e yerleşti. Geceleri açık havada resim yapmaya da başlamıştı.

Ekim 1888’de sanatına hayran olduğu ressam arkadaşı Paul Gauguin, Theo’nun aracılığıyla Arles’a geldi. İki sanatçı, ressamlar topluluğu oluşturma düşünde birleşiyorlardı. Birlikte geçirdikleri süre içinde zaman zaman aynı konulara yöneldiler, bu noktada görsel deneyimlerini yorumlayışlarındaki farklılık daha da belirgin hale geldi. Ortak çalışmaya başlamalarıyla aralarının açılması uzun sürmedi.

Paul Gauguin ile iki aya yakın birliktelik, Aralıkta Van Gogh’un bunalıma girmesi sonucunda sol kulağını kesmesi ile sonlandı. Gauguin Arles’tan ayrıldı. Van Gogh ise birkaç hafta hastanede yattı. Ocak 1889’da “Sarı Ev”e döndü.

Şubatta uykusuzluk, üsteleyen sanrılar, zehirlenme paranoyası nedenleriyle hastaneye dönmek zorunda kaldı. Arles halkının imzalarıyla hastaneye kapatılması kararlaştırıldı. Aynı dönemde Van Gogh, Theo’nun Paris’te evlenmek üzere olmasından da kaygılanıyordu. Hastanede yaşadığı sıkıntılardan arınmak için resim yapmaya devam etti. Renk ve kalın boya kullanımının yoğunlaştığı Arles resimlerini neredeyse tamamen renge teslim etmişti. Yepyeni renk dizileri meydana getiriyor, yalnız fırça ile yetinmiyor; spatülle, parmaklarıyla veya boya tüpünü olduğu gibi kullanarak çalışıyordu.

-Saint Rémy-

8 Mayıs 1889’da Vincent 36 yaşındaydı ve Arles’dan 25 kilometre uzaklıkta, Saint Rémy’de Saint-Paul-de-Mausole akıl hastanesine, kendi isteğiyle yatmıştı. Geleceğe yönelik bütün umutları, bütün tasarıları yıkılmıştı. Kardeşi Theo hastanede, biri yatak odası ve diğeri stüdyo olmak üzere iki oda tuttu. Koğuş sorumlusu gözetimi altında dışarıda resim yapmasına izin veriliyordu ve bu dönemde çoğunlukla manzara resimleri yapmıştı. Resimlerinde gerçek devinimi keşfettiği; renkten çok ritme, harekete önem verdiği görülüyordu. Gökyüzü ile yeryüzünü bir bütün halinde kaynaştırıyordu. Bu özellikleri Haziran’da yaptığı en önemli ve sıradışı resimlerinden “Yıldızlı Gece” başyapıtında birarada kullanmıştı. 1889 sonlarında açık havaya çıkıp resim yapamadığı zamanlarda ya yarım kalmış resimlerini tamamlıyor ya da kendi resimlerinin veya başka ressamların yapıtlarının kopyalarını yapıyordu.

1890 yılının Ocak ve Şubat aylarında, Theo’nun oğlunun dünyaya gelişi ve ona Vincent adının verilmesi gibi kendisini çok heyecanlandıran olaylar yaşamıştı. Ayrıca bir sanat dergisinde, van Gogh’la ilgili ilk kez, üstelik olumlu ve kapsamlı bir yazı çıkmıştı. Brüksel'de “Kırmızı Üzüm Bağı” eserinin satıldığı haberinin hemen ardından ağır bir nöbet geçirmişti.

- Auvers sur Oise -

Sağlığı biraz düzeldikten sonra yaklaşık bir yılını geçirdiği hastaneden ayrılmaya karar verdi. Paris'e kardeşini ve ailesini görmeye gidip orada kısa bir süre kaldıktan sonra Mayıs 1890’da Paris yakınlarındaki Auvers sur Oise’a taşındı. Ravoux Konukevi'nde kendine bir oda kiraladı. Burada tıp doktoru ve amatör ressam Gachet, Van Gogh’a göz kulak oluyordu. Kısa zamanda aralarında sıkı bir dostluk da kurulmuştu. Bu arada yoğun olarak çalışmaya devam etti. İki ay içinde “Auvers’deki Kilise” ve “Dr. Gachet’nin Portresi” başyapıtlarının arasında olduğu sekseni aşkın resim yaptı. Bu resimlerde de hareket noktası renkten çok ritimdi. Bütün resimlerindeki belirgin fırça vuruşları bu çalışmalarda da vardı. Kıvrak hatlar, helezonlar, daireler yine dikkatleri çekiyordu.

Vincent’ın mutlu dönemi pek uzun sürmedi. Yaşamını sürdürebilmek için parasal ve manevi desteğine her zaman gereksinim duyduğu kardeşi Theo, büyük sıkıntılar yaşıyordu. Bu duruma çok üzülen Vincent, temmuz ayında kardeşini görmeye kısa süreliğine Paris’e gitti. Gachet’yle de arası bozulmuştu. Tüm çevresiyle ilişkisi kötüye gidiyor; onu şimdiye kadar yaşama bağlamış olan çalışabilme umudu yok oluyordu. Ölümünden kısa bir süre önce, o günlerdeki ruh durumunu yansıtan “Buğday Tarlasında Kargalar” resmini yaptı.

Van Gogh, 27 Temmuz’da kendini göğsünden vurmuş, geç saatlerde eve dönüp odasına kapanmıştı. Haberi alan kardeşi Theo yanına gelse de Van Gogh iki gün sonra 29 Temmuz 1890’da hayatını kaybetti.

Yararlanılan Kaynaklar;

Gombrich, E.H., (2002). Sanatın Öyküsü, Üçüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Farthing, S.,(2014). Sanatın Tüm Öyküsü, İkinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Turani, A., (2010). Dünya Sanat Tarihi, On Dördüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Güvemli, S., (2005). Sanat Tarihi, Dördüncü Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul.

Altuna, S., (2013). Ünlü Ressamlar Hayatları ve Eserleri, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Lunday, E., (2013). Büyük Sanatçıların Gizli Hayatları, Beşinci Baskı, Domingo Yayınevi, İstanbul.

Yetkin, S.K., (2007). Büyük Ressamlar, Birinci Baskı, Palme Yayıncılık, Ankara.

Walther, I.F., (2005). Van Gogh, Birinci Basım, Taschen/Remzi Kitabevi, İstanbul.

Spence, D., (2015). Büyük Ressamlar Van Gogh, Üçüncü Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.

Eroğlu, Ö., (2014). Üç Postempresyonist Ruh Cézanne-Van Gogh-Gauguin, Birinci Baskı, Tekhne Yayınlar, İstanbul.

Çev: Kür, P., (2006). Theo'ya Mektuplar, Dördüncü Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.