Rembrandt van Rijn

Rembrandt Harmenszoon van Rijn, 15 Temmuz 1606'da Hollanda'nın Leiden şehrinde doğdu. Değirmenci Harmen Gerritszoon van Rijn ve bir fırıncının kızı olan Neeltgen Willemsdochter van Zuijtbrouck çiftinin dokuz çocuğundan biriydi.

Rembrandt öğrenim hayatına bir Latin okulunda başladı. 1620’de Leiden Üniversitesi’ne kaydolsa da bir yıl sonra ayrıldı. Sanat tutkusu onu dönemin ünlü Felemenk ressam Jacob van Swanenburg’un atölyesine çırak olarak düşürdü. Renk karıştırma sanatı ve perspektif teorisiyle tanışarak çizimde kendini geliştirdi. Ustasının tarzını hem taklit etti hem de geliştirmeye çalıştı.

Resim tekniklerini öğrendiği üç yıllık ilk atölye dönemi sonrası Amsterdam'da dini ve tarihi resimler alanında uzman Pieter Lastman'ın atölyesine geçti. Atölye arkadaşı Jan Lievens ile Caravaggio takipçisi Lastman’dan ışık, gölge, renk kullanımı eğitimi aldı. Altı aylık bir sürede Lastman’ın tüm teknik ve bilgisini almayı başardı. Dramatik hareketler ve tarihi kostümlerin üzerinde çalıştığı Lastman’ın grup kompozisyonlarındaki önemini gözlemledi. “Aziz Stephen’ın Şehit Edilişi (1625)” ve “Eunuch’un Vaftiz Edilişi (1626)” gibi erken dönem resimlerinde bu gözlemin etkileri açıkça görülür.

Rembrandt 1624’te birkaç aylığına Lastman’ın arkadaşı Jan Pynas’ın atölyesinde çalıştı. Pynas, manzara resmi ve kompozisyon alanlarında yetenekli bir ressamdı. Arkadaşı ve meslektaşı Lievens’le Leiden’de öğrencilerinin de katılacağı bir atölye açtı. Gerrit Dou, 1628’de Rembrandt’ın öğrencisi oldu. İlk öğrencisi Dou’dan sonra ömrü boyunca kırktan fazla yardımcı ve öğrencisi olacaktı.

Frederick Henry’nin ve II. William'ın özel kalemi Constantijn Huygens ile tanışması 1632-33 yıllarında İsa’nın konu edildiği “Tutku serisi”ne giden yolun başlangıcı oldu. “İsa’nın Çarmıha Gerilişi” ve “İsa’nın Çarmıştan İndiriliş” konulu bu iki resim Huygens tarafından Prens için sipariş edilmişti. Ancak özgürlüğüne düşkün olan Rembrandt hiçbir zaman hanedanın hizmetine girmedi.

Rembrandt’ın erken dönem çalışmalarında çizgi, ışık ve gölgenin yanı sıra renk kullanımını denediği gözlemlenmekteydi. İtalya’yı hiç ziyaret etmemiş olmasına karşın İtalyan sanatından ve özellikle Caravaggio’dan etkilendiği bilinmekteydi. Gravürcülük de ilgi alanı oldu. Portrelerle özellikle İncil’den alınmış kompozisyonları işlediği gravürler bastırdı. İlk ışık gölge denemelerini de bu gravürlerle yaptı.

1631’de ününün artması ve yeni atölye gereksinimi sebebiyle Amsterdam’a taşındı. Tanışık olduğu sanat tüccarı Hendrick Uylenburgh ile ortak çalışmaya başladı. Uylenburgh şehrin ileri gelenlerini tanıyan ve onlar üzerinde etkili olan bir kişiydi ve Rembrandt ile arasındaki dostluk ve ticari ilişki Rembrandt’ın siparişlerinde etkili oldu. Amsterdam’ın en moda ve en başarılı portre ressamı oldu.

Hem din hem de portre temalı çok sayıda sipariş alıyordu. 1632’de şöhretinin ilk yıllarında yaptığı “Dr. Nicolaes Tulp’un Anatomi Dersi” kariyerinin en önemli işlerinden biriydi. Amsterdam Cerrahlar Birliği için yapılan bu tablo, Rembrandt’ın Amsterdam’daki ilk önemli kamu işiydi.

Uylenburgh'un çevresinde vakit geçiren Rembrandt müstakbel eşi Saskia van Uylenburgh’la tanıştı. Saskia, Henrdrick'in varlıklı kuzenlerinden biriydi ve Rembrandt'ın çalışmalarıyla yakından ilgileniyordu. Yaşamının büyük bir bölümünde zengin ve saygın bir hayat süren Rembrandt, 1634’te Saskia ile evlendi. Saskia Rembrandt’ın birçok eserine model oldu. Bu dönem Rembrandt’ın çalışmalarında güçlü bir ışık etkisi görüldüğü yıllardı.

Rembrandt ile Saskia 1639’da Jodenbreestraat'da bir eve taşındılar (günümüzde Rembrandt Müzesi). Rembrandt durmaksızın üretirken sanat eserleri ve antika eşyalarla kapsamlı bir koleksiyon oluşturmaya da başladı. Evlilik sanatında doruğa ulaşmasına yardımcı olmuş ve 1630'ların güven ve refah içinde çalışmalarına yoğunlaşmasını sağlamıştı.

Yoğun sanatsal üretim ve maddi refah içinde geçirdikleri bu dönemde dört çocukları oldu. Ancak ilk üç çocuklarını küçük yaşlarda kaybettiler. 1641'de doğan dördüncü çocukları Titus kaldı. Ancak Rembrandt Titus’un doğumundan hemen sonra eşi Saskia'yı kaybetti.

1642’de Saskia’nın ölümü “Gece Nöbeti” çalışması üzerinde çalışan Rembrandt’ı derinden etkiledi. Bu resimde, Yüzbaşı Banning Cocq ile maiyetini bir arada canlandıracaktı. Rembrandt, kompozisyonu yaptı ve resimde ortaya koyduğu cüretkar tavır, resmin siparişçilerince hoş karşılanmadı. Portrelerdeki rafinelik ve detaylı uygulama, Rembrandt’ın diğer resimlerinden oldukça farklıydı.

Rembrandt, oğlu Titus için Geertje Dircx adında bir dadı tuttu. Geertghe ile resmiyete bürünmemiş bir ilişki yaşamaya başladı. İlişkileri içinden çıkılmaz, sorunlu bir hâl almaya başladı ve kısa zamanda bitti. 1640’ların sonlarında Geertghe, Rembrandt’ı kendisini evlilik vaadiyle kandırdığı yolunda suçladı. Bu süreç Geertghe’nin mahkumiyeti ile sonuçlandı.

1647’de Hendrickje Stoffels, Rembrandt’ın evinde hizmetli ve kalfa olarak işe girdi. Rembrandt’ın Geertghe ile yaşadığı ayrılık sürecinde ressamın hep yanında olan Hendrickje arasında bir aşk ilişkisi başladı. Hendrickje, Saskia gibi sanatçının birçok çalışmasına figür olacaktı. 1654 tarihli “Bathsheba” ve 1655 tarihli “Yıkanan Kadın” bunlardan bazılarıydı. Rembrandt ömrünün son yıllarını Hendrickje ile paylaştı. 1654’te Cornelia adını verdikleri bir kızları oldu. Bu dönemde aynı zamanda maddi sorunlar yaşamaya başladı. Hollanda ile İngiltere arasında patlayan savaşın iki ülkenin de ekonomisini olumsuz etkilemesi Rembrandt’ın siparişlerinin de azalmasına neden oldu. Umutsuzluk girdabına girmesinin ilk belirtileri ortaya çıktı.

Rembrandt 1656’da iflasını açıkladı. İki yıl sonra Amsterdam'da yaşadıkları ve günümüzde Rembrandt Müzesi olarak hizmet veren evini ve koleksiyonunu satmak zorunda kaldı. Mülkleriyle gerçekleştirdiği açık arttırmanın sonucunda eline bir miktar para geçti. Yaşamının sonuna kadar kalacağı Rozengracht’taki sade evine taşındı. Resimlerinin satışı ve siparişleri ile oğlu Titus ve karısı Hendrickje ilgileniyordu. Titus ve Hendrickje Rembrandt’ı korumak amacıyla bir galeri açarak ve onu çalışanları olarak kaydettirdiler. Umutsuzluğundan biraz sıyrılan Rembrandt tekrar resim ve gravür çalışmaya başlamıştı.

Rembrandt, yaşadığı finansal sorunlara ve sipariş yokluğuna rağmen hayatının son on yılında, resimleri için gereken enerji ve yaratıcılığa kavuşmuştu. Bu siparişlerden biri 1656 yılında yaptığı “Yusuf’un Oğullarını Kutsayan Yakup” isimli kompozisyondu.

1663’te eşi Hendrickje’in kaybı felaketi ile Rozengracht’taki ev sarsıldı. Yaşadıklarının resimlerine açıkça yansıtan Rembrandt olgunluk çağını yaşadığı bu dönemde içine kapandı. Resimlerindeki o abartılı ifadeler, göz alıcı renkler yerini yalın kompozisyonlara, koyu renk tonlarına bırakmıştı.

1668’de oğlu Titus, aile dostlarından birinin kızıyla evlendi ancak bir kaç ay sonra Titus, eşi üç aylık hamileyken öldü. Oğluna aşırı düşkün olan Rembrandt, bu kederli olaydan altı ay sonra torunu Titia’yı kucağına aldı. Bir yıl sonra da 4 Ekim 1669’da hayatını kaybetti.

Yararlanılan Kaynaklar;

Erdoğan, C.E., (2016). Sanatın Büyük Ustaları Rembrandt, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Turani, A., (2010). Dünya Sanat Tarihi, On Dördüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Yetkin, S.K., (2007). Büyük Ressamlar, Birinci Baskı, Palme Yayıncılık, Ankara.

Altuna, S., (2013). Ünlü Ressamlar Hayatları ve Eserleri, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Spence, D., (2012). Büyük Ressamlar Rembrandt, İkinci Basım, Koleksiyon Yayıncılık, İstanbul.

-----------., (2007). Rembrandt, Birinci Baskı, Boyut Yayın Grubu, İstanbul.

Gombrich, E.H., (2002). Sanatın Öyküsü, Üçüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Lunday, E., (2013). Büyük Sanatçıların Gizli Hayatları, Beşinci Baskı, Domingo Yayınevi, İstanbul.