Kırda Öğle Yemeği - Édouard Manet

 Kırda Öğle Yemeği,  1863, Tuval üzerine yağlı boya, 208 x 264.5 cm, Musée d’Orsay, Paris, Fransa.

Édouard Manet, 1863 tarihli “Kırda Öğle Yemeği” eseriyle Paris’in ünlü Salon sergisine katılmak istemiş ama resim Salon jürisi tarafında reddedilmişti. O yıl başvuruların ancak yarısı kabul edilmişti. III. Napolyon’un reddedilen bütün resimlerin sergilenmesini emretmesi ile “Reddedilenler Salonu” (Salon des Refusés) açılmış ve “Kırda Öğle Yemeği” burada sergilenmişti.

Manet’nin çocukluk ve gençlik arkadaşı Antonin Proust resmin fikrinin Paris’te Argenteuil'de açık havada ortaya çıktığından bahsetmiştir. Manet, Sen nehrinin kıyısında otururken nehirde yıkananları izlemeye dalmıştır. Sonrasında Proust’a dönerek "Görünüşe göre bir nü yapmalıyım. Evet, mutlaka bir tane yapacağım." der. Hemen ardından Louvre'da kopya ettiği ve Giorgione'ye atfedilen “Kır Konseri” tablosunu hatırlayarak şunları söyler: “Öğrencilik yıllarında Giorgione’nin kadınını, hani şu müzisyenlerle olanı kopyalamıştım. Bu oldukça koyu bir resimdir. Arka plan solmuş. Bu resmi tekrar yapacağım ve yaparken de o atmosferin geçirgenliğiyle birlikte şurada gördüğün figürleri çizeceğim”. Giorgione'ye atfedilen “Kır Konseri”nde ünlü Rönesans ustası çağının kıyafetini giymiş insanlarla çıplakları kaynaştırırken Manet bu resimde kahramanlarına modern elbiseler giydirmiştir. Aynı zamanda Giorgione'nin diğer bir resmi “Fırtına”nın da bu resim üzerinde etkisi olduğu söylenmiştir. İki resim arasında kompozisyon benzerlikleri vardı. Giorgione, giyinik erkek ile yarı nü kadın arasında bir zıtlık yaratmıştı. Diğer yandan Marcantonio Raimondi’nin Raffaello’dan kopya ettiği “Paris’in Yargılanması” adlı gravüründen de izler görülüyordu. Bu gravür Manet’nin esin kaynağı üç figürü açıkça gösteriyordu.

Manet bu resimde ormanın açıklık bir yerinde kır yemeği yiyen kentli iki adamın yanında oturan çıplak bir kadını betimlemişti. Uzakta yarı çıplak başka bir kadın da derede yıkanıyordu. Tablo kısa sürede bir skandal yaratmıştı. Modern giyimli iki erkekle çimlere oturmuş çıplak bir kadın betimlemesi ahlağa aykırı bulunmuştu. Bu tablo Parisli adamları gerçek halleriyle gösteriyordu. Klasik geleneksel biçimde giydirilmemişlerdi ve Manet gerçek insanları modern bir dünyada resmederek geleneklere karşı gelmişti.

İzleyicinin gözlerinin içine bakan çıplak kadın Manet’in 1862’de tanıştığı profesyonel model Victorine Meurent idi. Victorine, Manet’in en gözde modeliydi ve birçok resminin konusu olmuştu. Resmin hazırlık çalışmalarında kadın figürü kızıl saçlıyken son halinde kahverengi olmuştu. Sağdaki erkek figür için Manet’nin erkek kardeşi Eugene Manet ve ortadaki erkek figür için Manet’nin eşi Suzanne Leenhoff’un erkek kardeşi Ferdinand Leenhoff modellik yapmıştı.

Manet aynı zamanda çok iyi bir natürmort ressamıydı. Burada da ön planda parlak mavi gölgeleriyle sarı ve kırmızı tonları figürlerin tonlarıyla yarışan bir natürmort resmetmişti. Victorine'ın çimlere gelişi güzel atılmış giysileri, kır yemeğinden arta kalan meyveler ve bir ekmekle şişeye karışmıştı. Tablo’nun ön planı parlak yeşil, arka planı ise güneş ışığıyla parlıyordu. Resmin temel özelliği canlı renklerin kullanılmış olmasıydı. Böyle ışık tesiri veren canlı yeşilleri, adeta resmi ormanda, yani yerinde yapılmış hissettiriyordu. Tuşların serbestçe sürülmüş olması, fırça izlerinin sanki resim tabiat ortasında yapılmış tesiri vermesiydi. Bu iki özellik yani resimde güneş ışığının renkleri parlak gösteren tesirine yer vermesi ve fırça vuruşlarını olduğu gibi bırakması izlenimciler tarafından benimsenen bir çalışma biçimi olacaktı. Manet bu resmi açık havada çalışmamıştı ama geleceğin izlenimcilerini şaşırtan ve onları açık havada çalışmaya iten tablo “Kırda Öğle Yemeği” olmuştu.

Yararlanılan Kaynaklar;

Heinrich, C., (2006). Monet, Birinci Basım, Taschen/Remzi Kitabevi, İstanbul.

Altuna, S., (2013). Ünlü Ressamlar Hayatları ve Eserleri, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Çev:Eşkinat, E., (2011). Manet, Birinci Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Spence, D., (2011). Büyük Ressamlar Manet, Birinci Baskı, Koleksiyon Yayıncılık, İstanbul.

Farthing, S., (2014). Sanatın Tüm Öyküsü, İkinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Güvemli, S., (2005). Sanat Tarihi, Dördüncü Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul.

Turani, A., (2010). Dünya Sanat Tarihi, On Dördüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Bell, J., (2009). Sanatın Yeni Tarihi, Birinci Baskı, NTV Yayınları, İstanbul.

Şenyapılı, Ö., (2003). Ressamlar ve Kadınları, Odtü Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayınları, Ankara. 

Çev:Demir, F., (2004). Artbook Empresyonistler Resim sanatının en ışıltılı dönemi, Birinci Baskı, Dost Kitabevi, Ankara.