Folies Bergère’de Bir Bar - Édouard Manet

Folies-Bergère’de Bir Bar, 1882, Tuval üzerine yağlı boya, 96 x 130 cm, Courtauld Gallery, Londra, İngiltere.

Édouard Manet’nin en ünlü resimlerinden olan “Folies Bergère’de Bir Bar” ölümünden bir yıl önce yaptığı son başyapıttı. 1880 sonrası ölüm nedeni olan hastalığın ilk belirtileri ortaya çıkmıştı. Fakat hastalığı çalışmasına engel olmamış ve Paris Salon’una verilecek bu son büyük eserini tamamlamıştı.

Tablo, 19. yüzyıl Paris’indeki işlek bir bara bir bakış sunuyordu. Paris’in ünlü eğlence mekanı olan Folies Bergère, 1880'lerin başında popüler bir mekan haline gelmişti. İnsanların içki içebileceği, aynı zamanda içlerinde müzisyenler, dansçılar ve sirk insanlarının da bulunduğu gösterilerin izlenebileceği bir eğlence mekanıydı. Sahne gösterileri için gelenlerin yanında yüksek sosyeteden ve farklı sınıflardan müşterileri de vardı. Manet bu ve benzeri barlarda atölye resimlerine temel olacak taslaklar yapmıştı. Resimde altın sarısı kâküllü ve solgun pembe yüzlü barmen Suzon’du ve Folies Bergère’de çalışıyordu. Bar kıyafetiyle Manet'ye atölyesinde modellik yapmıştı.

Tablonun merkezinde bulunan Suzon aynaya yansıyan ve izleyicinin de kendisini bulduğu yemek alanına karşı duruyordu. Elleriyle mermer bir barın üzerine dayanmış, piramidal bir hareket oluşturarak bardaki malzemeleri kuşatmıştı. Yetenekli bir natürmort ressamı olan Manet, mermer barın üzerini natürmortla süslemişti. Düzenlemede altın sarısı folyolarıyla şampanya şişeleri yer alırken, şarap şişeleri, kırmızı likör şişesi ve yeşil bir karafın da bulunduğu sıradan cam şişeler yer alıyordu. Manet düzenlemeye içinde mandalinalar olan kristal bir kâse ile vazo içinde biri sarı, biri pembe iki gülü de yerleştirmişti. Şişelerin, mandalinaların ve güllerin renkleri, kızın elbisesinde, yüzünde ve saçlarında da bulunuyordu. Ayrıca Manet ismini barın üzerinde yer alan kırmızı şişenin etiketi üzerine imzalamıştı.

Barın arkasında altın çerçeveli büyük bir ayna bulunuyordu. Yansımayı ayırt edebilmek için ayna yüzeyinde bazı belirsizlikler, bulanık görüntüler yer alıyordu. Sahnenin büyük bölümü aynadan izlenecek biçimde düzenlenmişti. Burada Folies Bergère’in balkonu ve müşterileri resmedilmişti. Yatay düzlemli bar, orta plandaki balkonla eşleşiyordu. Devasa kristal avizelerle aydınlanan yemek bölümünün kalabalığı ve akrobatik eğlence bu ayna yardımıyla görülüyordu.

Manet daha önceki resimlerinde olduğu gibi tuvale dostlarını da yerleştirmişti. Balkondaki kalabalığın arasında Manet’nin arkadaşı Méry Laurent bir tırabzana yaslanmış etrafı izliyordu. Kalabalıktaki kadınların açık renk elbiseleri erkeklerin siyah giysileri arasında öne çıkıyordu. Arkadaki figürler, kalabalığı hissettirmek için hızlı ve serbest fırça vuruşlarıyla parçalanmıştı. Sol üst köşede resmin kenarı yüzünden yarım kalmış, ince yeşil trapez ayakkabıları giyen bir akrobatın bacakları görülüyordu. Aynaya, sağ üstte kızın sırtı, silindir şapkalı bir adam ve adamın sol elindeki bastonu da yansımıştı. Bu adam barmen kıza baktığı halde barmen kızın gözleri başka tarafa yöneltilmişti. Kızın yüzünde sanki hüzünlü, sıkkın ya da dalgın bir ifade görülüyordu. Hafifçe aşağıya ve izleyicinin sol tarafına doğru bakmaktaydı. Sanki bir yanda izleyiciyle arasında, diğer yanda da kalabalıkla erkek müşterisi arasında sıkışıp kalmıştı. Manet bir uçtan bir uca barın mermerinden, kızın griyi ima eden dantel yakasında, avizede, kalabalığın uzaktan görünen aksinde ve puslu, dumanlı yansımada sahneyi soluk gri ile bütünlemişti.

“Folies Bergère’de Bir Bar” tablosu ve özellikle aynadaki yansıma sanat eleştirmenlerini yıllarca düşündürmüştür. Suzon’un ve bazı şişelerin kendi yansımalarıyla eşleşmediği görülüyordu. Sol kenardaki içki şişelerinin aynada yansımaları yoktu. Silindir şapkalı adam ise bir başka bilmeceydi. Bar seyirciye doğruydu fakat yansımanın açısı tamamen farklıydı. Bu adam barın izleyiciye doğru olan tarafında görünmüyordu. Yansıma onu Suzon’un tam karşısında, izleyicinin olması gereken yerde gösteriyordu. Böylece izleyici bir 19. yüzyıl centilmenine dönüşüp sahneye dahil oluyordu.

Yararlanılan Kaynaklar;

Newall, D., (2014). Empresyonistler Ayrıntıda Sanat, İkinci Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

Altuna, S., (2013). Ünlü Ressamlar Hayatları ve Eserleri, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Spence, D., (2011). Büyük Ressamlar Manet, Birinci Baskı, Koleksiyon Yayıncılık, İstanbul.

Çev:Eşkinat, E., (2011). Manet, Birinci Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Dickins, R., (2013). Ünlü Resimler, İkinci Baskı, Sıfıraltı Yayıncılık, Ankara.

Turani, A., (2010). Dünya Sanat Tarihi, On Dördüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.