Otoportreler - Albrecht Dürer

Albrecht Dürer, Almanya’nın Nürnberg şehrinde yaşayan Macaristan’dan göç etmiş bir kuyumcunun oğluydu. Dürer, ilk eğitimi sonrası 1484'te babasının kuyumcu dükkanında çalışmaya başladı. Dürer altın işlemeciliğinde yetenekli olan babasının da başarılı olduğu çizim konusuyla ilgileniyordu. Kuyumculuğun ve çizimin temel kurallarını babasından öğrendi. Çizimdeki üstün yeteneği kısa sürede ortaya çıktı. Babasının atölyesindeyken çizdiği on üç yaşındaki otoportresi daha sonra ortaya çıkacak olan dehasının erken işaretlerini taşıyordu.

Otoportrelerinde Dürer bazen gümüş kalem tekniğini kullanıyor ve sonradan monogramını elle ekliyordu. Böylece resmin daha sonra düzeltilmesini engellemiş oluyordu. Dürer, batı resim sanatı tarihinde kendi portresini yapan ilk sanatçılardandı. Görünümü hakkında fikir veren bazı otoportreleri kişiliğine dair bir öngörü sağlıyordu.

Yaş 13 

Sanatçının On Üç Yaşındaki Otoportresi, 1484, Gümüş uçlu kalem, 27.3 x 19.5 cm, Albertina Museum, Vienna, Avusturya.

On üç yaşındayken gümüş uçla çizilmiş bu portrede sanatçının çocuksu yüzü uzun saçlarla sarılmıştı. Otoportresini özenli ve ince çizgilerle gölgelendirmişti. Bu çizim Dürer’in hayatı boyunca desen ve resim şeklinde ürettiği otoportre serilerinin ilkiydi. Kendi görünüşüyle ilgili ısrarlı tahlillerinin de başlangıcıydı. Böylece hayatının her döneminde fiziksel görünüşünün yanı sıra ruhsal gelişimini de izlememize olanak tanımıştı. Bu resme daha sonra şu metni eklemişti:  "Bu suretimi 1484 yılında aynaya bakarak çizdiğimde Albrecht Dürer hâlâ bir çocuktu". 

İlk sanat bilgilerini babasından aldıktan sonra 15 yaşında Nürnberg’de dönemin en önde gelen ressamı ve kitap resimleyicilerinden olan Michael Wolgemut’un atölyesinde çırak olarak çalışmaya başladı. 1489 yılında Wolgemut’un yanından ayrıldı. Dürer ufkunu genişletmek ve deneyim kazanmak için uzun bir araştırma seyahatine çıktı. Dört yıl boyunca Nürnberg'den uzak kaldı. Almanya, İsviçre ve Fransa’nın çeşitli bölgelerini gezdi.

Yaş 22

Sanatçının Elinde Devedikeniyle Otoportresi, 1493, Tuval üzerindeki parşömen üzerine yağlı boya, 56 x 44 cm, Musée du Louvre, Paris, Fransa.

Bu seyahatleri sırasında 1493’te 22 yaşındayken Strausburg'da bulunduğu sırada ilk yağlı boya otoportresini yaptı. Dürer seyahatteyken, babası evlilik koşullarını belirlemiş ve onun için uygun bir eş bulmuştu. Elinde devedikeni benzeri bir bitkinin dalını tutması ve bu bitkinin Almanca’da sadakat anlamına gelmesi, resmin Nürnberg’deki nişanlısına gönderilmek üzere yapıldığı yönünde spekülasyonlara neden olmuştu. Bu otoportrede "İşlerim yukarıdan tahsis edilen yolda ilerler" ibaresi ve 1493 tarihi yazılıydı.

Dürer dört yıllık uzun seyahatin ardından 1494'de Nürnberg'e döndü. 23 yaşındayken, Nürnbergli zengin bir bakır ustasının kızı olan Agnes Fery’le evlendi. Aynı yıl İtalya’ya ilk seyahatine çıktı. İtalyan Rönesans’ıyla karşılaştığı Venedik’e ilk ziyaretini gerçekleştirdi. İtalya’nın sanatsal ortamından çok etkilenmişti. 1495’te İtalya’dan Nürnberg'e dönen Dürer kendi atölyesini açtı. Beş yıl süresince çalışmalarında kuzey geleneğini yansıtan stiline İtalyan etkisi açık biçimde görüldü. Bu dönem boyunca günümüze kalan iki otoportresini de resmetti.

Yaş 26

Manzaralı Otoportre, 1498, Panel üzerine yağlı boya, 52 x 41 cm, Museo del Prado, Madrid, İspanya.

Venedik ziyareti sonrası 1498’de yaptığı ikinci yağlı boya otoportresi, Rönesans portre geleneğinden etkilendiğini gözler önüne seriyordu. Kendini şık kıyafeti ve bakımlı saçlarıyla Venedikli seçkin biri olarak resmetmişti. Rönesans geleneğine uygun olarak vücudunu pencere kenarına konumlandırmış ve fona bir manzara yerleştirmişti. Seyrek sakallı, uzun bukleli saçlar ve çizgili bir şapkayla ellerini sakince birleştirmiş, kendinden emin, sağa bakıyordu. Bu otoportresi tüm şıklığıyla poz vermiş aristokratik genç bir asilzade gibi görünmeyi nasıl arzuladığının resmiydi. Bu otoportresine  "Bu portreyi kendime benzeterek yaptım/Yirmi altı yaşındaydım"  yazısını eklemişti.

Yaş 28

Kürklü Otoportre, 1500, Ahşap üzerine yağlı boya, 67.1 x 48.9 cm, Alte Pinakothek, Munich, Almanya.

1500 tarihli üçüncü yağlı boya resmi Kürklü Otoportre muhtemelen en ünlü otoportresidir. Kendisini cepheden ve uzun bukleleriyle tezat oluşturan tepesindeki ince, seyrek saçlarıyla resmettiği çalışmasına bu defa daha kasvetli renkler hakim olmuştu. Batı sanatında ilk defa, direkt olarak ileri bakan gözleri, kahverengi saçları ve sakalıyla yüzünü İsa’ya benzer şekilde resmetmiş olması bu otoportreyi diğerlerinden ayırıyordu. Bu resimde de bir yazı vardı: "Ben, Albrecht Dürer, kendimi yirmi sekiz yaşında, böyle kalıcı renklerle sunuyorum”.  Sol üstte, Dürer'in monogramının üzerinde 1500 yazıyordu.

Yararlanılan Kaynaklar;

Yetkin, S.K., (2007). Büyük Ressamlar, Palme Yayıncılık, Ankara.

Lunday, E., (2013). Büyük Sanatçıların Gizli Hayatları, Beşinci Baskı, Domingo Yayınevi, İstanbul.

Çev:Kadıoğlu, B., (2011). Albrecht Dürer, Birinci Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Farthing, S.,(2014). Sanatın Tüm Öyküsü, İkinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.

Gombrich, E.H., (2002). Sanatın Öyküsü, Üçüncü Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Labno, J., (2014). Rönesans Ayrıntıda Sanat, İkinci Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

Çev:Demir, F., (2004). Artbook Dürer Alman Rönesansı'nın Büyük Ustası, Birinci Baskı, Dost Kitabevi, Ankara.

-----------., (2007). Albrecht Dürer, Birinci Baskı, Boyut Yayın Grubu, İstanbul.